ISS od A do Z: historia, cele, wyzwania i polski akcent na orbicie

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS) to największy i najbardziej zaawansowany spośród czynnych orbitalnych laboratoriów. Powstała w latach 1998‑2011 w ramach współpracy agencji NASA, Roskosmosu, ESA, JAXA i CSA. Dziś dryfuje na wysokości około 400 km nad Ziemią, wykonując jeden pełny okrążenie w niespełna 93 minuty – czyli 15,5 orbity dziennie.

Cel i struktura ISS

Pierwotnie zaprojektowana jako stacja badawcza, ISS służy do prowadzenia eksperymentów w warunkach mikro-grawitacji, testowania systemów dla przyszłych misji na Księżyc i Marsa, a także jako platforma edukacyjna i demonstracyjna.

Podstawową strukturę wolumetryczną stanowią dwa segmenty: rosyjski (ROS) i amerykańsko-europejsko-japoński (USOS), połączone trzonem prętowo-panelowym — Integrated Truss Structure wyposażonym w panele słoneczne i radiatory.

Orbitowanie i ryzyka

ISS krąży na wysokości od 370 do 460 km z prędkością ok. 27 500 km/h. Dzięki temu utrzymuje stabilną orbitę z niewielkim oporem atmosferycznym, który wymaga okazjonalnych korekt. Główne zagrożenia to:

• micrometeoryty i śmieci kosmiczne – ISS otacza specjalna osłona balistyczna,
• starzenie się modułów, np. wyciek w module Zvezda wymusił opóźnienie misji Axiom 4 w celu naprawy,
• wpływ promieniowania kosmicznego – załoga otrzymuje dziennie dawkę ok. 1 mSv, wymagają się specjalnych procedur ochronnych.

Polski akcent – Sławosz Uznański‑Wiśniewski

W czerwcu 2025 Axiom 4 wyniósł na orbitę Crew Dragon „Grace” z astronautą Sławoszem Uznańskim‑Wiśniewskim – drugim Polakiem w kosmosie i pierwszym misjonarzem ISS z Polski. Lot poprzedziły opóźnienia z powodu wycieku ciśnienia w module Zvezda, który Roskosmos szybko uszczelnił.

Axiom 4 wylądował 25 czerwca z astronautami z USA, Polski, Węgier i Indii celem prowadzenia 14-dniowych badań w warunkach mikro-grawitacji, m.in. z zakresu medycyny, materiałoznawstwa i biologii.

Ciekawostki i perspektywy

• ISS ma długość ok. 109 m – wielkość boiska do futbolu amerykańskiego,
• osiem milionów metrów kabli, 15 modułów załogowych i kontenery na zewnętrznych platformach,
• widoczna z Ziemi jako jasny punkt porównywalny do Wenus,
• ciągłość załogowej obecności trwa od listopada 2000 – to ponad 24 lata.

Co czeka ISS po 2030?

NASA planuje zakończyć misje ISS około 2030 roku. W zamian powstają komercyjne stacje kosmiczne – w tym Axiom Station, które już dziś testuje systemy i moduły powitalne. Plany obejmują także modyfikacje obecnych modułów ISS w ostatnich latach działalności.

Podsumowanie

ISS to nie tylko efekt międzynarodowej współpracy i technologiczny cud XX wieku – to żywy, aktywny ośrodek badań i załogowej obecności w kosmosie. Reprezentacja polska w osobie Sławosza Uznańskiego‑Wiśniewskiego to krok milowy, który łączy nasz kraj z globalnym wysiłkiem eksploracji kosmicznej. Choć ISS stoi już w drodze do końca eksploatacji, jej dziedzictwo trwa – w doświadczeniach, technologiach i inspiracji dla kolejnych pokoleń astronautów.